Վատ լուրերը, ծնողների կամ ընկերների հետ վեճը, ցածր գնահատական ստանալը դպրոցում` դրանք այն պատճառներն են, որոնք փչացնում են մարդու տրամադրությունը: Արդյունքում մի քանի օրվա ընթացքում բացասական ապրումների և հույզերի պատճառով անտրամադիր ենք և որոշում ենք, որ ունենք դեպրեսիա: Իրականում լրիվ նորմալ և բնական է ժամական առ ժամանակ լինել տխուր, ունենալ վատ տրամադրություն և բացասական հույզեր, չէ՞ որ այսպես մենք պատասխանում ենք շրջապատի իրադարձություններին և դժվարություններին:

Իհարկե, բոլոր մարդիկ ունենում են ծանր ապրումներ, երբ օրինակ` մահանում է հարազատը (այստեղ խոսքը գնում է տխրության հատուկ տեսակի` վշտի մասին): Սովորաբար մարդկանց մեծամասնությունը կարողանում է վերապրել և հաղթահարել այդ բացասական հույզերը որոշակի ժամանակվա ընթացքում` ինքնուրույն կամ ուրիշների հոգատար վերաբերմունքի շնորհիվ:

Սակայն, ընկճախտ հիվանդություն ունեցող մարդը ինքնուրույն չի կարող կարգավորել սեփական հոգեկան վիճակը և դուրս գալ ծանր ընկճվածությունից` ոչ մեկ շաբաթվա, ոչ էլ մեկ ամսվա ընթացքում 🙁

Ինչո՞ւ է զարգանում դեպրեսիան (ընկճախտը)

Գիտնականներն ունեն մի քանի տեսություններ ընկճախտի զարգացման վերաբերյալ: Հիվանդությունն առաջանում է կենսաբանական, հոգեբանական և սոցիալական գործոնների համադրության պատճառով: Դեր ունի ժառանգական և ընտանեկան նախատրամադրվածությունը:

Ապացուցվել է, որ մեր օրգանիզմում ծանր հոգեկան ապրումների և ֆիզիկական ցավի ժամանակ արտադրվում են միանման քիմիական նյութեր: Ընկճախտի զարգացման ամենատարածված տեսությունն է մոնոամինային, որը բացատրում է հիվադության զարգացումը հատուկ նյութերի (նեյրոմեդիատորների) փոխանակության խանգարումներով` խախտելով նյարդային ազդակների փախանցումը և ուղեղի նորմալ գործունեությունը:

Տարբեր նեյրոմեդիատորների փոխանակության մեխանիզմները բարդ են, ուստի դժվար է հստակ ասել, թե կոնկրետ որի պակասն է առաջացնում ընկճախտ: Ինչևէ, հիվանդության ժամանակ օգտագործվող հատուկ դեղերը (հակադեպրեսանտներ) հիմնականում աշխատում են սերոտոնինի քանակը բարձրացնելու ճանապարհով:

Նյարդային հարմարվողականության տեսություն

Գոյություն ունի ընկճախտի զարգացման այլ տեսություն` նյարդային հարմարվողականության: Այս տերմինը բացատրվում է հետևյալ կերպ. մեր ուղեղում նյարդային բջիջների միջև կապերը մշտական չեն, անընդմեջ տեղի են ունենում փոփոխություններ, նոր փորձի արդյունքում խզվում են հին կապերը և առաջանում նորերը: Նոր տպավորությունները, ստացած ինֆորմացիան, մարտահրավերները նպաստում են նոր կապերի առաջացման:

Սակայն մշտական սթրեսը բացասաբար է անդրադառնում ուղեղի գործունեության վրա: Նյարդային ազդակներ փոխանցող բջիջների վերջավորությունների քանակը պակասում է, արդյունքում վատանում է հիշողությունը, տրամադրությունը, ժամանակի հետ` նաև ինտելեկտուալ ունակությունները 🙁

Ընկճախտի բուժման համար օգտագործվող դեղերը, ազդելով միջնորդված ձևով, նպաստում են նյարդային հարմարվողականության վերականգնմանը: Սակայն երբեմն` ոչ լիովին:

Ընկճախտի նշանները

Ինչևէ, բարդ տեսությունները թողնենք գիտնականներին, իսկ մենք խոսենք ընկճախտի արտահայտությունների մասին:

Ընկճախտի ժամանակ մարդու մոտ զարգանում են տիպիկ նշաններ, որոնք օգնում են մասնագետներին ախտորոշել հիվանդությունը: Մեր հոդվածներում կանդրադառնանք ընկճախտի մասին վկայող 6 ամենացայտուն նշաններին:  Ի դեպ, գանգատների թիվը ավելի մեծ է, և դրանք կարող են տարբեր ձևով համադրվել:

Եթե բացասական մտքերը և տրամադրության անկումը տևում են երկար` շաբաթներ, նկատվում են գրեթե ամեն օր, պետք է մտածել լուրջ հիվանդության մասին և դիմել մասնագետին` հոգեթերապևտին կամ հոգեբույժին:

• Ընկճախտի առաջին և հիմնական ախտանշանը կյանքից և սիրելի զբաղմունքներից հաճույք ստանալու անկարողությունն է: Այդ երևույթը կոչվում է «անհեդոնիա» (հուներենից «հեդոնիա»` հաճույք ստանալ):

Մեզանից շատերն են ունենում են վատ տրամադրության դրվագներ, երբ ոչինչ չի ուրախացնում, կորում է կյանքից հաճույք ստանալու ունակությունը: Այդ իսկ պատճառով դեպրեսիան անվանում են ընկճախտ: Սակայն հիվանդության ժամանակ ամեն ինչ շատ ավելի լուրջ է:

Օրինակ, պատկերացնենք մի ուսանողի, ով հիմնականում բավարարված է սեփական կյանքով. համալսարանի ճանապարհին նա հաճույք է ստանում լավ եղանակից, հանդիպած աղջկա արտաքին տեսքից, ուշադրություն է դարձնում յուրօրինակ մարդկանց և տեսարժան վայրերին, նկատում է ուշագրավ իրադարձություններ, ձանձրանում է որոշ դասերից և գրքերից, բայց սիրում է կարդալ հետաքրքիր բաներ, վիճում է դասընկերների հետ և հաշտվում, հաճույքով ուտում է պաղպաղակ, ժամանակ է անցկացնում ընկերների հետ:

Պատկերացրեք, որ առավոտյան տրանսպորտում նրա ոտքը տրորեցին: Բնականաբար, նա տհաճություն կզգա, կբարկանա, գուցե օրվա ընթացքում կհիշի պատահարը և կնեղվի, որ իր նոր կոշիկը կեղտոտելուց` «գոնե մի հատ ներողություն չխնդրեցին»: Ինչևէ, որոշ ժամանակ հետո նա կհանգստանա և չի էլ մտածի այդ պատահարի մասին: Չէ՞ որ երեկոյան տանը նրան սպասում է մայրիկի պատրաստած համեղ ճաշը, սիրելի ֆիլմը կամ ընկերոջ հետ հանդիպումը… 🙂

Սակայն ընկճախտի դեպքում մարդը կորցնում է հետաքրքրությունը և՛ ավտուբուսային պատահարի, և՛ դասերի, և՛ լավ եղանակի, և՛ ընտանիքի, և՛ ուտելիքի, և՛ սիրելի ֆիլմերի նկատմամբ, իսկ առօրյա զբաղմունքներն ընկալում է իբրև ծանր բեռ:

Ինչպես ընկճախտի մասին ասել է նեյրոկենսաբան Ռոբերթ Սապոլսկին. «Մարդիկ ունակ են երջանկություն և հաճույք գտնել ցանկացած, նույնիսկ ամենադժվար իրավիճակում, այդ իսկ պատճառով դժվար է պատկերացնել ավելի վատ հիվանդություն, որի հիմնական նշանն է հաճույք ստանալու ունակության կորուստը»:

Շարունակելի….

Աղբյուր` https://ology.sh/healthygrowth/

Կարդացեք նաև

Ընկճախտի մասին. մաս 3

Ընկճախտը կամ դեպրեսիան կարող է զարգանալ ցանկացած տարիքի մարդու մոտ, նույնիսկ դպրոցական երեխայի և դեռահասի: Ինչպե՞ս կարելի է օգնել ընկճախտի ճիրաններում հայտնված մարդուն:

ավելին →

Ընկճախտ…(մաս 2)

Թեև մենք հաճախ վատ տրամադրությունը անվանում ենք դեպրեսիա, ընկճախտը բավականին ծանր հոգեկան խանգարում է, որ պահանջում է լուրջ վերաբերմունք և մասնագիտական օգնություն: Շարունակենք խոսել ընկճախտի արտահայտությունների մասին:

ավելին →

Ինչպես օրվա տևողությունը երկարացնել 4 ժամով կամ վաղ առավոտյան արթնանալու մի քանի պատճառ

«Ոչ մի կերպ չեմ կարողանում հագենալ քնից», «Ժամանակը չի հերիքում անհրաժեշտ գործերն անելու համար», «Ես նորից քնով եմ անցել», «Ես ինձ շատ հոգնած և թույլ եմ զգում». ծանոթ արտահայտություննե՞ր են: Գերծանրաբեռնվածությունը մեր ժամանակների ամենատարածված խնդիրներից է: Եթե ուզում ես իմանալ՝ ինչպես պայքարել դրա դեմ, ապա կարդա այս նյութը:

ավելին →

Սննդային վարքագծի խանգարումներ

Արտահայտված նիհարությունը` «մոդելային» մարմնակազմությունը համարվում է «նորաձև»: Չնայած այդ երևույթի դեմ վերջին տարիների պայքարին` շատ աղջիկներ հետևում են նորաձևության թելադրած պահանջներին և իրենց տանջում «դիետաներով»: Մինչդեռ, մանեկենուհիների կազմվածքի ձգտող աղջիկները հաճախ ունեն լուրջ խնդիրներ: Ինչպե՞ս ճանաչել անորեքսիան և հասկանալ, որ քո ընկերուհուն օգնություն է պետք:

ավելին →